11 กันยายน ค.ศ. 2001 เหตุโจมตีสหรัฐฯ ‘9/11’ กลายเป็นการก่อการร้ายที่เปลี่ยนโลกไปตลอดกาล
เราคงจะพอทราบเรื่องราวของ 9/11 กันมาบ้างว่า วันนั้น กลุ่มอัลกออิดะห์ (หรือ อัลไคดา - Al-Qaeda) – ซึ่งนำโดยอุซามะห์ บิน ลาเดน (Osama Bin Laden) ในขณะนั้น – ปลอมตัวเป็นผู้โดยสารใน 4 เที่ยวบิน และจี้เครื่องบินเพื่อพุ่งชนสถานที่สำคัญในสหรัฐฯ เครื่องบินของสายการบินอเมริกัน แอร์ไลน์ส (American Airlines) เที่ยวบินที่ 11 และ 77 พุ่งชนตึกเวิลด์เทรดเซ็นเตอร์เหนือ (World Trade Center North) และอาคารเพนตากอน (Pentagon) ตามลำดับ ขณะที่ตึกเวิลด์เทรดเซ็นเตอร์ใต้ (World Trade Center North) นั้นถูกเที่ยวบินที่ 175 ของสายการบินยูไนเต็ด (United Airlines) พุ่งชน
คาดการณ์ว่า อาคารรัฐสภาสหรัฐ (US Capitol) เป็นอีกเป้าหมายหนึ่งในเหตุโจมตี 9/11 ด้วย อย่างไรก็ดี ผู้โดยสารและลูกเรือบนเที่ยวบินที่ 93 ของสายการบินยูไนเต็ดได้ต่อสู้กับกลุ่มผู้ก่อการร้าย จนทำให้เครื่องบินตกที่รัฐเพนซิลเวเนีย (Pennsylvania) เสียก่อน ท้ายที่สุดแล้ว มีเหยื่อผู้เสียชีวิตจากเหตุโจมตี 9/11 ทั้งสิ้น 2,977 คน
หลังจาก 9/11 ไม่นาน ทั่วโลกต่างยกระดับมาตรฐานความปลอดภัยท่าอากาศยานและการบินพลเรือน ส่วนสหรัฐฯ เองได้จัดตั้งกระทรวงความมั่นคงแห่งมาตุภูมิ (Department of Homeland Security) ขึ้น และที่หลายคนอาจจำได้ สหรัฐฯ ได้ทำ ‘สงครามต่อต้านการก่อการร้าย (War on Terror)’ ในอัฟกานิสถานและตะวันออกกลางเพื่อกำจัดอัลกออิดะห์กับองค์กรก่อการร้ายต่าง ๆ เป็นเวลาร่วม 2 ทศวรรษ
เวลาที่พูดถึง 9/11 เรามักจะนึกถึงภาพเครื่องบินพุ่งชนเวิลด์เทรดเซ็นเตอร์ หรือปฏิบัติการไล่ล่าบิน ลาเดนของสหรัฐฯ แต่ในบทความนี้ Thai PBS อยากชวนทุกคนมองเหตุการณ์ ‘หลัง 9/11’ ผ่านแง่มุมเชิงจิตวิทยา พร้อมถอดบทเรียนต่าง ๆ ที่ช่วยให้คนอเมริกันรับมือกับ ‘บาดแผลในใจ’ จากเหตุการณ์เลวร้ายครั้งนี้
การดูแลผู้คนจากความบอบช้ำครั้งใหญ่หลัง 9/11
ก่อนที่เหตุการณ์ 9/11 จะเกิดขึ้น ชาวอเมริกันทั่ว ๆ ไปยังคงเห็นภาวะป่วยทางจิตจากเหตุการณ์รุนแรง หรือ PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder) เป็นเรื่องไกลตัว คงจะมีแต่ทหารผ่านศึกเท่านั้นที่ประสบปัญหาความเครียดรุนแรง แม้แต่ในวงวิชาการเองก็ไม่ได้ศึกษาวิจัยเกี่ยวกับเรื่องนี้มากนัก แต่ 9/11 ถือเป็นเหตุการณ์แห่ง ‘ความบอบช้ำทางใจร่วมกันของสังคม (collective trauma)’ ครั้งแรก ๆ ของสหรัฐฯ และผลักดันให้วงวิชาการศึกษาปัญหาสุขภาพจิตและภาวะ PTSD อย่างกว้างขวางมากขึ้น
ขณะที่ชาวนิวยอร์กจำนวนไม่น้อยจะฟื้นฟูใจหลัง 9/11 ได้เร็วกว่าที่ผู้เชี่ยวชาญประเมินไว้ แต่ก็ยังมีคนราวร้อยละ 10 ที่ยังคงมีอาการซึมเศร้าและภาวะ PTSD นอกจากนี้ เจ้าหน้าที่กู้ภัยร้อยละ 19.5 กับพนักงานดับเพลิงเกษียณร้อยละ 22 ต้องแบกรับความเครียดจากภาวะ PTSD ในช่วง 5-6 ปีแรกหลังการโจมตี 9/11 อีกทั้งความชุก (prevalence) ของภาวะ PTSD ในกลุ่มเด็กที่อาศัยในย่านเดียวกันกับตึกแฝดเวิลด์เทรดเซ็นเตอร์นั้น ก็สูงถึงร้อยละ 35 ภายในช่วง 2 ปีครึ่งหลัง 9/11
แม้จะไม่ได้อยู่ในพื้นที่เกิดเหตุ 9/11 หรือ ‘กราวด์ซีโร่ (Ground Zero)’ คนจำนวนไม่น้อยก็ได้เห็นวินาทีที่ตึกเวิลด์เทรดเซ็นเตอร์ระเบิดและถล่มลงมาผ่าน ‘รายงานสด 9/11 บนหน้าจอโทรทัศน์’ ดร.ร็อกแซน โคเอน ซิลเวอร์ (Roxane Cohen Silver) อาจารย์ด้านจิตวิทยาจากมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เออร์ไวน์ (University of California Irvine) กล่าวกับสมาคมจิตวิทยาอเมริกัน (APA) ไว้เมื่อปี 2021 ว่า คนที่เห็นภาพตึกแฝดถูกโจมตีแบบเรียลไทม์นั้นมีแนวโน้มจะแสดงอาการเครียดทั้งทางร่างกายและจิตใจ “มากกว่า” คนที่ทราบข่าวภายหลัง ความหวาดกลัวและความรู้สึกไม่ปลอดภัยจึงแพร่กระจายไปทั่วทุกหนแห่งอย่างรวดเร็ว
ผู้ที่ประสบเหตุ 9/11 จำนวนหนึ่งบอบช้ำทางใจเพิ่มจากเหตุร้ายอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นในสังคม เช่น พายุเฮอร์ริเคนแซนดี (Hurricane Sandy) ในปี 2012 หรือการระบาดของโควิด-19 (COVID-19) ระหว่างปี 2020-2021 ความเครียดและวิตกกังวลจากเหตุร้ายต่าง ๆ ยังทำให้แนวโน้มการใช้สารเสพติดเพิ่มขึ้นในกลุ่มเสี่ยง นอกจากนี้ ซากปรักหักพังและฝุ่นควันจากเหตุตึกแฝดถล่มก็ทำให้เจ้าหน้าที่ป้องกันสาธารณภัยและประชาชนส่วนหนึ่ง เป็นโรคหอบหืด มีความผิดปกติทางระบบหายใจ หรือถึงขั้นเป็นมะเร็งได้
เมื่อ 9/11 ได้ก่อให้เกิดปัญหาทั้งสุขภาพใจกายต่อผู้รอดชีวิตหรือพยานผู้เห็นเหตุการณ์ - โดยเฉพาะในนิวยอร์กซึ่งเป็นจุดเกิดเหตุใหญ่ที่สุด หน่วยงานสาธารณสุขนครนิวยอร์กจึงจัดตั้งสำนักทะเบียนสุขภาพเวิลด์เทรดเซ็นเตอร์ (World Trade Center Health Registry) ขึ้น เพื่อรวบรวมระเบียนผู้ที่ได้รับผลกระทบจากเหตุ 9/11 ทั้งทางตรงและอ้อม ช่วยเหลือการรักษา และติดตามสุขภาพของคนเหล่านี้อย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน โดยมีคนราว 400,000 คนซึ่งเข้าเกณฑ์ที่จะได้รับการช่วยเหลือจากสำนักทะเบียนฯ นี้
หายนะจากเหตุ 9/11 ในนครนิวยอร์กได้สร้างผลกระทบระยะยาวทั้งต่อเจ้าหน้าที่กู้ภัยและพลเรือน... โครงการช่วยเหลือเปิดรอ [ผู้ประสบภัย] อยู่ และผู้ที่ยังไม่ได้รับการดูแลจากโครงการสุขภาพเวิลด์เทรดเซ็นเตอร์ในขณะนี้ ก็ยังสามารถสมัครได้ – มาร์ก ฟาร์เฟล (Mark Farfel) ผู้อำนวยการ WTC Health Registry กล่าวกับ NPR ในช่วงครบรอบ 20 ปีเหตุ 9/11
พื้นที่สาธารณะเพื่อรำลึกและฟื้นฟูจิตใจจากวินาศกรรม 9/11
เหตุโจมตี 9/11 สร้างทั้งความสูญเสียต่อชีวิตนับพันและความโศกเศร้าแก่ผู้คนนับล้าน จริงอยู่ที่ว่า การรักษาทางแพทย์นั้นขาดไม่ได้หลังเกิดเหตุเภทภัยครั้งใหญ่ แต่สังคมจะเข้มแข็งและเดินหน้าต่อไปได้ก็ต้องอาศัย ‘พื้นที่’ ที่ให้ทุกคนได้เยียวยาความบอบช้ำ ปลดปล่อยความเสียใจ และคบคิดร่วมกัน การบูรณะและการออกแบบเมืองจึงมีบทบาทสำคัญหลัง 9/11 ที่นครนิวยอร์ก และรัฐเพนซิลเวเนีย อันเป็นสถานที่เกิดเหตุหลัก
อนุสรณ์สถานแห่งแรกคือ อนุสรณ์สถานและพิพิธภัณฑ์ 9/11 (9/11 Memorial & Museum) ซึ่งตั้งอยู่บนพื้นที่เดิมของตึกแฝดเวิลด์เทรดเซ็นเตอร์ในนครนิวยอร์ก โดยสร้างขึ้นจากแนวคิด ‘สะท้อนความขาดหาย (Reflecting Absence)’ ที่ไมเคิล อาราด และปีเตอร์ วอร์กเกอร์ (Michael Arad & Peter Walker) สถาปนิก ได้ออกแบบร่วมกันและชนะการประกวดจากการออกแบบทั้งหมด 5,201 แบบ อนุสรณ์สถานแห่งนี้เปิดให้เข้าชมครั้งแรกเมื่อวันที่ 11 กันยายน 2011 หรือวันครบรอบ 10 ปีเหตุโจมตี 9/11
อนุสรณ์สถานและพิพิธภัณฑ์ 9/11 แบ่งออกเป็น 3 ส่วนหลัก ส่วนแรกคือ สระน้ำรำลึกแฝด (Memorial Pools) แต่ละสระเป็นน้ำตกขนาด 30 ฟุต (9.14 ม.) 2 ที่ไหลลงไปยังบ่อตรงกลางลึกลงไปอีก 20 ฟุต (6.1 ม.) และมวลน้ำจะตกลงไปยังช่องว่างเล็ก ๆ ที่มองไม่เห็น ไม่ว่าน้ำจะเติมลงไปเท่าไหร่ ช่องว่างนั้นก็จะไม่มีวันเต็ม สระน้ำทั้ง 2 ล้อมด้วยรั้วที่สลักชื่อ ‘เหยื่อทุกคน’ บนแผ่นป้ายทองแดง โดยสระน้ำฝั่งเหนือมีชื่อของผู้เสียชีวิตที่ตึกด้านเหนือ ผู้โดยสารและลูกเรือจากเที่ยวบินที่ 11 รวมถึงเหยื่อเหตุการณ์คาร์บอมบ์เมื่อปี 1993 ส่วนสระน้ำฝั่งใต้นั้นสลักชื่อของผู้โดยสารและลูกเรือของเที่ยวบินที่ 175, 77 และ 93 กับผู้เสียชีวิตที่อาคารเพนตากอน
ส่วนถัดมาของอนุสรณ์สถานและพิพิธภัณฑ์ 9/11 เรียกว่า ต้นไม้แห่งผู้รอดชีวิต (Survivor Tree) ซึ่งเป็นต้นสาลี่นก (Callery pear) ที่ยืนต้นอยู่หลังจากตึกแฝดถล่มลงมา จนกลายเป็นสัญลักษณ์แห่งความเข้มแข็งและความบากบั่น และพื้นที่โดยรอบก็ปลูกต้นโอ๊กขาวชายเลน (swamp white oak) ทั้งหมด 400 ต้น และส่วนสุดท้ายคือ ลานรำลึก 9/11 (9/11 Memorial Glade) ซึ่งตั้งหินขนาดใหญ่ 6 ก้อนโดยฝังชิ้นส่วนเหล็กจากตึกแฝดดั้งเดิม ส่วนนี้อุทิศให้แก่เจ้าหน้าที่และผู้ประสบภัยที่บาดเจ็บ ป่วย หรือเสียชีวิตจากมลพิษหลังตึกถล่ม
อนุสรณ์สถานอีกแห่งคือ อนุสรณ์สถานแห่งชาติเที่ยวบินที่ 93 (Flight 93 National Memorial) ซึ่งตั้งอยู่ ณ จุดที่เครื่องบินเที่ยวดังกล่าวตกในเมืองสตอยสทาวน์ รัฐเพนซิลเวเนีย อนุสรณ์สถานแห่งนี้ประกอบด้วย 2 ส่วนหลัก ๆ คือ ลานรำลึก (Memorial Plaza) ที่เป็นทางเดินยาว 400 ม. ทอดไปสู่จุดเกิดเหตุและกำแพงแห่งนาม (Wall of Names) ซึ่งสลักชื่อผู้โดยสารและลูกเรือทั้ง 40 คนที่หยุดยั้งการโจมตีไว้ได้ อีกส่วนหนึ่งคือ หอคอยแห่งสรรพเสียง (Tower of Voices) ความสูง 93 ฟุต (28.34 ม.) โดยติดตั้งกระดิ่งลมไว้ 40 ชิ้น เปรียบดั่งเสียงของผู้สูญเสียทุกคนที่ยังคงดังอยู่ในใจของญาติมิตรและคนอเมริกัน
ในเวลาเพียงสั้น ๆ โศกนาฏกรรม 9/11 ได้เปลี่ยนโลกไปตลอดกาล พร้อมทิ้งบาดแผลในใจของผู้คนนับล้าน จริงอยู่ที่ว่า รัฐสามารถมอบเงินช่วยเหลือให้แก่ครอบครัวผู้เสียจากวินาศกรรมครั้งใดครั้งหนึ่งได้ แต่ ‘การเยียวยาที่แท้จริง’ จะเกิดขึ้นได้ด้วย ‘มาตรการระยะยาว’ เพื่อดูแลคนที่ยังมีชีวิตอยู่และรำลึกผู้ที่จากไปอย่างที่เราได้เห็นสหรัฐฯ ดำเนินการหลัง 9/11 นั่นเองครับ
สำรวจเรื่องราวเกี่ยวกับ 'สหรัฐ' ในแง่มุมหลากหลายกับ Thai PBS
- ย้อนดูประวัติศาสตร์ การลอบสังหารประธานาธิบดีสหรัฐฯ
- 'รหัสลับนาวาโฮ' เมื่อภาษาชนเผ่าช่วยอเมริกาชนะสงครามโลกครั้งที่ 2
- ชีวิต ‘คนไทยในอเมริกา’ ท่ามกลางการปราบปรามผู้อพยพยุค ‘ทรัมป์ 2.0’
อ้างอิง
- About the Memorial, 9/11 Memorial & Museum
- Flight 93 National Park Pennsylvania, National Park Service
- For Many Who Were Present, The 9/11 Attacks Have Had A Lasting Mental Health Impact, NPR
Hard lessons from 9/11, The Harvard Gazette - Mental Health, NYC 9/11 Health
- Posttraumatic Stress Disorder Following the September 11, 2001, Terrorist Attacks, Am Psychol, 66(6)
- Speaking of Psychology: Twenty years after 9/11, what have we learned about collective trauma? With Roxane Cohen Silver, PhD, Speaking of Psychology, Episode 157 [podcast]
- Timeline: The September 11 terrorist attacks, UVA Miller Center
- World Trade Center Health Registry, NYC 9/11 Health
เล่าอดีต บันทึกปัจจุบัน รอบรู้ทุกวัน กับ Thai PBS On This Day: www.thaipbs.or.th/OnThisDay
