การดูแลอุปกรณ์ในช่องปาก ทุกอย่างที่คุณต้องรู้เพื่อรอยยิ้มที่ยั่งยืน

หลังจากทำฟันเสร็จแล้ว หลายคนคิดว่างานจบลงแค่นั้น แต่รู้ไหมว่าการดูแลหลังทำฟันต่างหากที่จะเป็นตัวตัดสินว่าอุปกรณ์ในช่องปากของคุณจะอยู่ได้นานแค่ไหน วันนี้เราจะมาเจาะลึกทุกเรื่องราวที่คุณควรรู้ ไม่ว่าจะเป็นการอุดฟัน ครอบฟัน สะพานฟัน หรือการใส่รากฟันเทียม ทั้งหมดนี้คือทันตกรรมบูรณะแบบติดแน่น ซึ่งต้องการการดูแลเป็นพิเศษ เพราะจุดที่ต้องใส่ใจมากที่สุดคือ "รอยต่อ" ระหว่างวัสดุกับเนื้อฟันธรรมชาติ ซึ่งเป็นจุดที่เศษอาหารและเชื้อโรคชอบแอบซ่อนตัว

ทำความเข้าใจกับการบูรณะฟัน จากผุเล็กน้อยถึงต้องครอบทั้งซี่

เริ่มต้นที่การอุดฟันกันก่อน เมื่อฟันผุเราต้องปิดรูที่เกิดขึ้น ถ้ารูไม่ใหญ่มากก็แค่อุดฟันธรรมดา แต่ถ้ารูใหญ่ขึ้นหรือฟันแตกหัก วัสดุอุดธรรมดาจะไม่เพียงพอ ต้องใช้วัสดุที่แข็งแรงกว่า ขั้นตอนการทำจะต้องกรอแต่งฟัน ทำแบบฟัน ส่งไปสร้างชิ้นงานที่ห้องแล็บ แล้วนำมาติดกับฟันอีกครั้ง วิธีนี้จะทำให้ฟันมีความแข็งแรงเพิ่มขึ้นอย่างมาก

อินเลย์ ออนเลย์ คืออะไร? ทำไมถึงดีกว่าอุดฟัน

หลายคนอาจไม่คุ้นหูกับคำว่าอินเลย์ออนเลย์ ถ้าเปรียบเทียบแบบง่ายๆ ครอบฟันก็เหมือนใส่หมวกคลุมทั้งซี่ ส่วนอินเลย์ออนเลย์ก็เหมือนใส่หมวกทแยง คลุมแค่บางส่วน จุดเด่นของอินเลย์ออนเลย์คือ ช่วยรักษาเนื้อฟันธรรมชาติให้ได้มากที่สุด เพราะในเรื่องของการสึกหรอและการเคลื่อนตัว ฟันธรรมชาติคู่กับฟันธรรมชาติจะทำงานได้ดีที่สุด เราจึงพยายามเก็บเนื้อฟันไว้ให้มากที่สุด เมื่อไหร่ควรเลือกอะไร? ถ้าความเสียหายเล็กน้อยก็อุดฟัน ถ้าความเสียหายกลางๆ ก็ทำอินเลย์ออนเลย์ แต่ถ้าความเสียหายมากจริงๆ ก็ต้องครอบฟัน

สะพานฟันกับรากฟันเทียม เมื่อฟันหายไปต้องทำอย่างไร

เมื่อฟันหายไปแล้วต้องถอนออก มีสองทางเลือกหลักๆ คือสะพานฟันกับรากฟันเทียม สะพานฟันทำยังไง? ถ้าเรามีฟันสามซี่เรียงกัน ซี่กลางหายไป เราจะใช้ฟันข้างหน้าและข้างหลังมาทำครอบฟัน แล้วห้อยฟันเทียมไว้ตรงกลาง นี่คือสะพานฟัน ส่วนรากฟันเทียมจะต่างออกไป ฟันข้างเคียงไม่ต้องถูกแตะต้อง เราจะใส่สกรูเข้าไปในกระดูก แล้วสร้างฟันขึ้นมาใหม่เป็นซี่เดี่ยว ทั้งหมดนี้คือการบูรณะฟันแบบติดแน่น ใส่ไว้ตลอดเวลา ไม่ต้องถอดออก ถ้าอุปกรณ์มีการขยับหรือหลวม แสดงว่าไม่ดีแน่นอน

การดูแลที่ถูกต้อง มากกว่าแค่แปรงฟันธรรมดา

จุดสำคัญแรกคือการทำความสะอาด ต้องดูแลเหมือนฟันธรรมชาติทั่วไป คือแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟัน แต่ต้องเข้าใจว่าฟันธรรมชาติของเราไร้รอยต่อ แต่พอมีการบูรณะฟันจะเกิด "รอยต่อ" ขึ้นมา รอยต่อนี่แหละคือจุดที่เสี่ยงที่สุด ฟันธรรมชาติผุได้จากซอกที่ด้านบดเคี้ยว ส่วนอินเลย์ออนเลย์ครอบฟันด้านบดเคี้ยวจะไม่ผุ เพราะไม่เหลือเนื้อฟันให้ผุ แต่รอยต่อนั้นสามารถผุได้ ดังนั้นความระมัดระวังของเราต้องอยู่ที่รอยต่อนี้ ต้องดูแลเป็นพิเศษ

เทคนิคการแปรงฟันที่ถูกต้องสำหรับคนมีอุปกรณ์บูรณะฟัน

สำหรับครอบฟัน รอยต่อจะอยู่รอบ ๆ ใกล้เหงือก ดังนั้นตอนแปรงฟันต้องแปรงให้ถึงบริเวณคอฟันและขอบเหงือกให้สะอาด จุดซ่อนอีกจุดคือซอกฟัน หรือบริเวณด้านประชิดระหว่างฟัน ด้านหน้าด้านหลังเราเห็นกันอยู่แล้ว แต่ตรงซอกฟันระหว่างฟันที่เรียงกันนี่ต้องเข้าไปดูแล ถ้าเหงือกยังไม่ร่น ใช้แปรงฟันและไหมขัดฟันธรรมดาได้ แต่ถ้าเหงือกร่นลงไปแล้ว ต้องใช้แปรงขนาดเล็กที่มีลักษณะเหมือนแปรงล้างขวดเข้าไปทำความสะอาดบริเวณนั้น

การดูแลสะพานฟัน ยากกว่าที่คิด

สะพานฟันต้องการการดูแลที่พิถีพิถันกว่าครอบฟันซี่เดี่ยว เพราะถ้าครอบซี่เดี่ยวผุก็แค่ซี่เดียว แต่ถ้าสะพานฟันผุต้องรื้อทั้งหมด รื้อทั้งสามซี่เลย จุดอ่อนของสะพานฟันคือซอกฟันที่มีการเชื่อมติดกัน ตอนใช้ไหมขัดฟันปกติเราเอาลงไปตรงๆ ได้ เพราะฟันแยกกันเป็นซี่ๆ แต่สะพานฟันมีการเชื่อมกัน เราเอาลงไปตรงๆ ไม่ได้ ต้องอ้อมลอดเข้าไปเหมือนลอดใต้ท้องช้าง

ดังนั้นอุปกรณ์ไหมขัดฟันต้องเป็นแบบที่มีปลายแข็งแหย่เข้าไปได้ หรือใช้อุปกรณ์ช่วยร้อยไหมขัดฟันแหย่เข้าไปใต้สะพานฟัน ถ้าไม่ทำบริเวณซอกฟันจะมีปัญหาแน่นอน

การใช้งานที่ถูกต้อง อย่าทำร้ายฟันของคุณเอง

นอกจากการทำความสะอาดแล้ว การใช้งานก็สำคัญมาก หลายคนถามว่าอุปกรณ์ทดแทนฟันมีความแข็งแรงเพิ่มขึ้นไหม คำตอบคือขึ้นอยู่กับวัสดุ ถ้าเป็นเซรามิก มีคุณสมบัติเหมือนแก้ว คือมีความแกร่งแต่มีความเปราะแตกง่าย แต่ไม่ได้หมายความว่าใช้งานไม่ได้ เพราะทันตแพทย์จะเลือกประเภทของเซรามิกให้เหมาะสมกับตำแหน่งอยู่แล้ว เช่นฟันหน้าที่มีเซรามิกก็ไม่ควรเอาไปกัดตะบี้ตะบันแทะแหลก แม้แต่แทะเม็ดข้าวโพดก็ไม่แนะนำ

พฤติกรรมเสี่ยงที่ต้องหลีกเลี่ยง

แม้ฟันธรรมชาติก็ไม่แนะนำให้ทำพฤติกรรมที่รุนแรง เพราะร่างกายมีความเสื่อม ช่วงแรกที่ใช้งานอาจไม่มีปัญหา แต่พอผ่านไปสามสิบปีสี่สิบปี ยิ่งมีพฤติกรรมชอบเคี้ยวถั่ว เคี้ยวน้ำแข็ง กินกระดูก จะทำให้ฟันบิ่นแตกเสียหายแน่นอน ครอบฟันที่เข้าไปทดแทนก็สู้ไม่ได้ เขาจะสามารถบิ่นแตกพังได้เช่นกัน บางคนคิดว่าถ้าใช้โลหะล้วน ๆ จะแข็งแรงกว่า แต่ปัญหาคือคู่ของเขา คือฟันข้างบนที่มากระแทกกับโลหะจะแตกตามมา เพราะอัตราการสึกของโลหะช้ากว่าฟันธรรมชาติมาก ยิ่งใช้งานหนักฟันธรรมชาติจะสึกหมด ทำให้ฟันซี่ที่บูรณะดูเหมือนสูงขึ้นโดยที่เราไม่รู้ตัว

สัญญาณเตือนที่ต้องรีบพบทันตแพทย์

อาการที่บอกว่าต้องรีบมาตรวจมีหลายแบบ อันดับแรกคือ ถ้าอุปกรณ์มีการขยับหรือหลวม เพราะอุปกรณ์บูรณะฟันแบบติดแน่นควรยึดแน่นตลอดเวลา ถ้าขยับได้แปลว่าอาจมีการผุต่อ มีการรั่วซึม หรือกาวที่ใช้เชื่อมยึดสลายไปแล้ว

อันดับสองคือ ถ้ามีอาการเสียวฟันหรือปวดฟันขณะกัด อาการเหล่านี้ไม่ควรเกิดขึ้น หรือถ้าเกิดขึ้นควรหาย ไม่ควรเป็นซ้ำบ่อยหรือถี่

อันดับสามคือ ถ้าแตกหักหรือหลุด ต้องรีบมาทันที เพราะเราต้องห่วงโครงสร้างฟันที่เหลืออยู่ว่าจะทำใหม่ได้ไหม หรือมีการผุพังไปมากน้อยแค่ไหน

การรักษาให้เร็วคือการรักษาให้ทันเพื่อลดปัญหาที่ตามมา บางคนโชคดีสามารถเอาอุปกรณ์กลับมาติดใหม่ได้ แต่ถ้าโครงสร้างเนื้อฟันถูกทำลายไปมาก ก็ต้องทำใหม่ทั้งหมด

เคล็ดลับรักษาฟันให้อยู่กับเราตลอดชีวิต

เนื้อฟันของเรามีความจำเป็นมาก การทำความสะอาดเป็นสิ่งที่ทุกคนรู้กันอยู่แล้ว แต่สิ่งที่มักถูกมองข้ามคือ "การใช้งาน" ถ้าใช้งานหนักเกินไป แม้จะทำความสะอาดได้ดีเยี่ยมก็อาจไม่อยู่กับเราได้นาน ถ้ามีสัญญาณแตกบ่อย บิ่นบ่อย หรือมีภาวะกัดฟันตอนนอน หรือชอบเคี้ยวของแข็ง ต้องพยายามลด เพราะแรกแรกฟันอาจทนทานได้ แต่พอใช้มาถึงจุดหนึ่ง ความล้าของฟันจะสะสม ความแข็งแรงจะลดลง จะบิ่นแตกได้ง่ายขึ้น ฟันเราก็เป็นอวัยวะหนึ่งที่มีการสึกหรอไปตามอายุเช่นกัน ต้องระวังป้องกันด้วยการดูแล

ข้อมูลสำคัญที่ควรจำคือ ฟันเราอยู่กับเราได้ตลอดชีวิต ไม่มีอายุการใช้งานหกสิบปี ขึ้นอยู่กับว่าเราดูแลดีแค่ไหน ถ้าดูแลดี สภาพก็จะอยู่ในสภาพดีไปกับเรา สุขภาพฟันเป็นจุดเริ่มต้นของสุขภาพร่างกายที่ดี การดูแลอุปกรณ์ในช่องปากจึงไม่ใช่เรื่องเล็กน้อย แต่เป็นการลงทุนเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีในระยะยาว รอยต่อคือจุดสำคัญที่ต้องดูแลเป็นพิเศษ แปรงฟันให้ถึงคอฟันและขอบเหงือก ใช้ไหมขัดฟันที่เหมาะสม และหลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยง เมื่อพบสัญญาณผิดปกติต้องรีบพบทันตแพทย์ทันที เพื่อให้รอยยิ้มของคุณสดใสไปอีกนานแสนนาน

ชมย้อนหลังรายการคนสู้โรคได้ที่ www.thaipbs.or.th/KonSuRoak