10 ตุลาคมที่ผ่านมา โดนัลด์ ทรัมป์ ประธานาธิบดีสหรัฐโพสต์ข้อความทาง Truth Social ยาวเหยียดและดุดันเปรียบเสมือนระเบิดลูกแรกของสงครามการค้าในรอบใหม่ เมื่อผู้นำสหรัฐฯ ประกาศเก็บภาษีศุลกากรสินค้านำเข้าจากจีนเพิ่มอีกร้อยละ 100 ตั้งแต่วันที่ 1 พฤศจิกายนนี้เป็นต้นไป รวมถึงจะเพิ่มมาตรการควบคุมการส่งออกซอฟแวร์ที่สำคัญทั้งหมด
ทั้งหมดนี้เพื่อตอบโต้หลังจากจีนประกาศจำกัดการส่งออกแร่หายากหรือ Rare Earth เพิ่มอีก 5 ชนิด หลังประกาศจำกัดการส่งออก 7 ชนิดไปเมื่อเดือนเมษายน 2568 ที่ผ่านมา รวมถึงควบคุมการส่งออกเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องกับการผลิตแรร์เอิร์ธ สินแร่ที่สำคัญต่อเทคโนโลยีสมัยใหม่ ตั้งแต่เซมิคอนดักเตอร์ รถยนต์ไฟฟ้า ไปจนถึงเทคโนโลยีการทหาร
นี่คือสงครามการค้าในโลกยุคใหม่ เป็นการชิงอำนาจโดยสหรัฐฯมีเทคโนโลยี ส่วนจีนมีวัตถุดิบที่ถูกเรียกขานว่า เป็นขุมทรัพย์เปลี่ยนเกมการเมืองโลกอย่าง Rare Earth
ระบบต่าง ๆ ในสมาร์ตโฟนของเรา ล้วนมีแรร์เอิร์ธทำงานอยู่ เช่น สิ่งที่ทำให้โทรศัพท์สั่นคือแร่หายาก Neodymium และ Dysprosium , Europium และ Lanthanum คือสิ่งที่ทำให้หน้าจอโทรศัพท์ของคุณสามารถแสดงผลให้คุณอ่านได้ และ Cerium มีบทบาททำให้หน้าจอสัมผัสสามารถใช้งานได้
นอกจากสมาร์ตโฟน แรร์เอิร์ธยังอยู่ในไมโครชิป, รถยนต์, อีวี, คอมพิวเตอร์, หุ่นยนต์, ดาวเทียม รวมถึงเป็นหัวใจสำคัญของชิ้นส่วนยุทโธปกรณ์ทางการทหารชั้นสูง อย่างขีปนาวุธ, เรือดำน้ำและเครื่องบินรบ
การพัฒนาอุตสาหกรรมแร่เอิร์ธของจีนเริ่มขึ้นในช่วงทศวรรษ 1970: ภายใต้การนำของ เติ้ง เสี่ยวผิง ซึ่งมีโจทย์ในการฟื้นฟูและนำพาเศรษฐกิจจีนให้สู่ความรุ่งเรืองหลังจากต้องบอบช้ำอย่างหนักจากการปฏิวัติวัฒนธรรมในยุคของ เหมา เจ๋อตง ผู้นำคนก่อนหน้า
เติ้ง เสี่ยวผิงเริ่มปฏิรูปเศรษฐกิจขนานใหญ่ภายใต้นโยบายเปิดประตูนโยบาย "เปิดประตู" (Open Door Policy) ดึงดูดการลงทุนและการค้าขายจากต่างชาติ พร้อมวางรากฐานอุตสาหกรรมของตน โดยหนึ่งในอุตสาหกรรมที่เริ่มต้นตั้งไข่ของจีนคือ แรร์เอิร์ธ และเป็นการทำแบบครบวงจรตั้งแต่การขุดสกัดแร่ จนถึงการแปรรูปเพื่อพร้อมใช้งาน
จีนให้ความสำคัญและลงทุนกับทุกกระบวนการเพื่อคุมห่วงโซ่อุปทานไว้ทั้งหมด เติ้ง เสี่ยวผิง เคยกล่าวไว้ว่าหากตะวันออกกลางมีน้ำมันจีนก็มีแรร์เอิร์ธ สะท้อนถึงความสำคัญของแร่ธาตุที่เป็นตัวกำหนดอนาคตของมหาอำนาจ ใช้เวลาเพียง 3 ทศวรรษเมื่อเข้าสู่ปี 2000 จีนก็ได้กลายเป็นผู้นำในอุตสาหกรรมแร่เอิร์ธของโลกในที่สุด
หนึ่งในปัจจัยที่ส่งให้จีนขึ้นมาอยู่ในแนวหน้าเนื่องจากประเทศที่เคยผลิตแร่เอิร์ธเลิกหรือย้ายฐานการผลิตเนื่องจากผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม ชื่อของแรร์เอิร์ธไม่ได้มาจากการที่มันหายากแต่เป็นกระบวนการผลิตที่ยาก การทำเหมืองและแปรรูปแรร์เอิร์ธมีความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อมสูงทั้งการแพร่กระจายของสารกัมมันตรังสีสารเคมีเป็นพิษและความเป็นกรดของพื้นที่ลุ่มน้ำ
สหรัฐฯ ซึ่งเคยผลิตแร่นี้ตัดสินใจย้ายฐานหลังเกิดอุบัติภัยด้านสิ่งแวดล้อมรุนแรงที่สุดครั้งหนึ่งเกิดขึ้นกับเหมือง Mountain Pass ในรัฐแคลิฟอร์เนียของสหรัฐเมื่อปี 1998 เมื่อน้ำเสียปนทอเรียมกว่า 600,000 แกลลอน รั่วไหลออกมา
การล่มสลายของอุตสาหกรรมแร่เอิร์ธในโลกตะวันตกยิ่งเร่งมากขึ้นเมื่อสภาคอนเกรสของสหรัฐมอบสถานะความสัมพันธ์ทางการค้าปกติถาวรให้กับจีนในปี 2000 การตัดสินใจครั้งนี้เปิดทางให้มีการถ่ายโอนเทคโนโลยีการกลั่นและทรัพย์สินทางปัญญาไปยังผู้ผลิตจีน ซึ่งสามารถผลิตแรร์เอิร์ธได้ในต้นทุนที่ต่ำกว่าอย่างมาก
เมื่อจีนได้รับเทคโนโลยีขั้นสูงและองค์ความรู้ใหม่และด้วยค่าแรงที่ถูกกว่า รวมถึงไม่ถูกจำกัดด้วยกฎสิ่งแวดล้อมเข้มงวดแบบตะวันตกอุตสาหกรรมแร่เอิร์ธในจีนจึงเติบโตแบบก้าวกระโดด ทุกวันนี้มหาอำนาจของโลกล้วนต้องพึ่งพาแรร์เอิร์ธจากจีน
ติดตามได้ ในรายการ FLASHPOINT จุดร้อนโลก ตอน แรร์เอิร์ธ ขุมทรัพย์เปลี่ยนเกมการเมืองโลก วันพุธที่ 5 พฤศจิกายน 2568 เวลา 21.30 - 21.55 น. ทางไทยพีบีเอส หรือรับชมย้อนหลังทุกตอน ทาง www.thaipbs.or.th/program/FlashPoint
FLASHPOINT จุดร้อนโลก

สงครามน้ำ อินเดีย-ปากีสถาน

เอลซัลวาดอร์ อาชญากรรม เรือนจำและความหวัง

ศึก 2 ตระกูล อิทธิพลแห่งฟิลิปปินส์

ดีอาร์คองโก - สมรภูมิเลือดที่โลกลืม ตอนที่ 1

ดีอาร์คองโก - สมรภูมิเลือดที่โลกลืม ตอนที่ 2

สหรัฐฯ - อิหร่าน คู่แค้นครึ่งศตวรรษ

อิสราเอล - อิหร่าน คู่แค้นครึ่งศตวรรษ

เคอร์ดิสถาน ชาติไร้รัฐและอนาคตตะวันออกกลาง

อิหร่าน นิวเคลียร์เขย่าโลก

ธารน้ำแข็งละลาย หายนะของโลก

จิบูตี ดินแดนแห่งฐานทัพมหาอำนาจ

กัมพูชา จากอาณานิคมฝรั่งเศสสู่ยุคตระกูล ฮุน

กัมพูชา การเมืองที่ไร้ฝ่ายค้าน

ญี่ปุ่น อุดมการณ์สันติภาพบนเส้นด้าย

6 สิงหาคม 1945 วันเปลี่ยนโลก

การกลับมาของมัจจุราชใต้ดิน

เวเนซุเอลา จากยุครุ่งเรืองสู่วันริบหรี่

เนปาล 2 ทศวรรษแห่งความบอบช้ำ

อาร์เมเนีย-อาเซอร์ไบจาน สันติภาพที่แท้จริงหรือคำสัญญาลวง
อัฟกานิสถาน ชีวิต 4 ปีภายใต้ตอลีบาน
บากราม การกลับมาของสหรัฐฯ ในอัฟกานิสถาน
กาตาร์ ร่ำรวย เล็ก และห้าว
ยุโรป-สันติภาพที่ต้องสร้างด้วยอาวุธ
มาดากัสการ์ จุดเดือดบนดินแดนที่โดดเดี่ยว
แรร์เอิร์ธ ขุมทรัพย์เปลี่ยนเกมการเมืองโลก
เกาหลีเหนือ การขึ้นมาของแพ็กตูหญิง ?
เอธิโอเปีย หลุดจากความสิ้นหวัง ?
เมื่อโลกหวนคืนสู่ยุคแข่งขันนิวเคลียร์
จุดเริ่มต้นสงครามร้อน ตอนที่ 2
จีน-ญี่ปุ่น แผลเก่าที่นานกิง
FLASHPOINT จุดร้อนโลก

สงครามน้ำ อินเดีย-ปากีสถาน

เอลซัลวาดอร์ อาชญากรรม เรือนจำและความหวัง

ศึก 2 ตระกูล อิทธิพลแห่งฟิลิปปินส์

ดีอาร์คองโก - สมรภูมิเลือดที่โลกลืม ตอนที่ 1

ดีอาร์คองโก - สมรภูมิเลือดที่โลกลืม ตอนที่ 2

สหรัฐฯ - อิหร่าน คู่แค้นครึ่งศตวรรษ

อิสราเอล - อิหร่าน คู่แค้นครึ่งศตวรรษ

เคอร์ดิสถาน ชาติไร้รัฐและอนาคตตะวันออกกลาง

อิหร่าน นิวเคลียร์เขย่าโลก

ธารน้ำแข็งละลาย หายนะของโลก

จิบูตี ดินแดนแห่งฐานทัพมหาอำนาจ

กัมพูชา จากอาณานิคมฝรั่งเศสสู่ยุคตระกูล ฮุน

กัมพูชา การเมืองที่ไร้ฝ่ายค้าน

ญี่ปุ่น อุดมการณ์สันติภาพบนเส้นด้าย

6 สิงหาคม 1945 วันเปลี่ยนโลก

การกลับมาของมัจจุราชใต้ดิน

เวเนซุเอลา จากยุครุ่งเรืองสู่วันริบหรี่

เนปาล 2 ทศวรรษแห่งความบอบช้ำ

อาร์เมเนีย-อาเซอร์ไบจาน สันติภาพที่แท้จริงหรือคำสัญญาลวง
อัฟกานิสถาน ชีวิต 4 ปีภายใต้ตอลีบาน
บากราม การกลับมาของสหรัฐฯ ในอัฟกานิสถาน
กาตาร์ ร่ำรวย เล็ก และห้าว
ยุโรป-สันติภาพที่ต้องสร้างด้วยอาวุธ
มาดากัสการ์ จุดเดือดบนดินแดนที่โดดเดี่ยว
แรร์เอิร์ธ ขุมทรัพย์เปลี่ยนเกมการเมืองโลก
เกาหลีเหนือ การขึ้นมาของแพ็กตูหญิง ?
เอธิโอเปีย หลุดจากความสิ้นหวัง ?
เมื่อโลกหวนคืนสู่ยุคแข่งขันนิวเคลียร์
จุดเริ่มต้นสงครามร้อน ตอนที่ 2
จีน-ญี่ปุ่น แผลเก่าที่นานกิง