อำเภอหันคา จังหวัดชัยนาท เป็นจังหวัดในภาคกลางที่ยังคงมีพื้นที่ในการทำนาอยู่มาก ด้วยลักษณะพื้นที่และภูมิอากาศ ทำให้บางพื้นที่ทำนาได้ถึงปีละ 2 ครั้ง ในช่วงหน้าฝนเป็นฤดูกาลของการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของชาวบ้านที่นี่ แม้น้ำจะเยอะแต่ก็ยังสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ในวิถีที่คุ้นเคย อย่างเช่น การเลี้ยงควายและวัวไล่ทุ่ง ซึ่งปกติหากเป็นหน้าแล้ง คนเลี้ยงสามารถพาออกหากินตามพื้นที่นาต่าง ๆ ได้อย่างสะดวก เนื่องจากมีหญ้าที่ขึ้นมากมายในนา แต่พอฤดูน้ำหลากหรือฤดูฝนนั้น การเปลี่ยนแปลงก็ต้องปรับไปตามสภาพ
เช่น ลุงเช้า บุญเงิน ผู้เป็นทั้งชาวนา และเลี้ยงควายไล่ทุ่ง ในยามน้ำมากแบบนี้ การเลี้ยงควายต้องใช้ฟางข้าวมาช่วยเสริมในการเป็นอาหารเนื่องจากควายไม่ชอบหญ้าที่เปียกแฉะ ไม่เหมือนวัวที่ไม่ชอบน้ำ แต่ชอบกินหญ้าสด หญ้าเขียวที่มันแห้ง ๆ บนพื้นดินแห้ง ๆ ดังนั้น ลุงเปี๊ยก ศรีเมือง คุ้มทรัพย์ ผู้เลี้ยงวัวไล่ทุ่ง จึงต้องหาพื้นที่แห้ง ๆ สำหรับเลี้ยงวัวในยามหน้าฝน โดยการนำวัวจำนวนมากเดินทางไปหาหญ้ากินในพื้นที่ที่สามารถดูแลได้ คือ เป็นพื้นที่ที่เป็นเนิน คนเลี้ยงสามารถที่จะเฝ้าดูไม่ให้วัวเดินออกนอกเขตไปเหยียบข้าวของชาวนาที่กำลังงอกงามได้ เส้นทางการเดินพาวัวไปหาหญ้ากินก็ไม่สามารถที่จะเลือกได้มากนัก แม้จะต้องเดินลุยโคลนก็ต้องไป ไม่อย่างนั้นไม่มีกิน
เช่นเดียวกับการย่างปลาของป้าแป้น และลุงเสนาะ สองสามีภรรยาที่ใช้เตาดินในการย่าง ที่บางครั้งต้องเจอกับสถานการณ์น้ำท่วมเตา ทำให้ต้องเสียเวลาที่จะ "เผาเตา" ทุกครั้งที่จะทำการย่างปลาครั้งใหม่ ทั้งนี้เตาที่ใช้ย่างปลานั้นต้องแห้งสนิทก่อนการย่าง เพื่อไม่ให้มีกลิ่นดินติดไปกับตัวปลา
การห้ามฟ้าห้ามฝนนั้นอาจจะเป็นเรื่องที่ทำได้ยาก แต่สิ่งที่ชาวบ้านทำได้ก็คือ การปรับตัวไปตามสภาพของภูมิประเทศ ภูมิอากาศที่ตนเองนั้นอยู่อาศัย พื้นที่บริเวณนี้สะท้อนในสิ่งเหล่านี้ให้ได้เห็น และเรื่องที่น่าดีใจคือน้ำใจไมตรีของชาวบ้านที่มีให้กันในเรื่องเกี่ยวกับการแบ่ง "ข้าวตก" ให้คนที่ไม่มีที่นาทำกินของตัวเองมาเกี่ยวเอา เพื่อไปกิน "ข้าวตก" คือข้าวที่เหลือหลังจากการเกี่ยวข้าวไปแล้ว ก่อนที่จะไถดินกลบเพื่อปลูกข้าวครั้งใหม่ จะให้คนที่ไม่มีนามาเกี่ยว "ข้าวตก" ไปกิน ไปใช้ได้ บางคนสามารถเกี่ยวข้าวตกไปสีกินกันทั้งครอบครัวได้ทั้งปี บางปีก็มีข้าวตกเยอะมากจนเหลือเก็บเอาไปขายได้อีก
ติดตามในรายการซีรีส์วิถีคน วันจันทร์ที่ 29 พฤศจิกายน 2564 เวลา 17.30 - 18.00 น. ทางไทยพีบีเอส รับชมออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/Live
แท็กที่เกี่ยวข้อง:
ซีรีส์วิถีคน
วิถีบัวบึงบอระเพ็ด ต.ทับกฤช อ.ชุมแสง จ.นครสวรรค์
วิถีที่เปลี่ยนไปของโอรังอัสลี บ้านในหลง ต.แม่หวาด อ.ธารโต จ.ยะลา
วิถีคนเกาะหมาก ต.เกาะหมาก อ.ปากพะยูน จ.พัทลุง
วิถีเรือรับจ้างคลองปากน้ำ ต.ปากน้ำ อ.เมือง จ.ชุมพร
วิถีเขื่อนแก่งกระจาน ต.แก่งกระจาน อ.แก่งกระจาน จ.เพชรบุรี
วิถีใบไม้ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
วิถีคนตีผึ้งป่า ต.สันป่ายาง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
วิถีคนบ้านเอียก ต.สันป่ายาง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
วิถีเกษตรแบ่งปัน "เป็ดไล่ทุ่ง" ต.ลาดหลุมแก้ว อ.ลาดหลุมแก้ว จ.ปทุมธานี
วิถีรถถีบ (จักรยาน) บ้านโคก อ.อู่ทอง จ.สุพรรณบุรี
วิถี "ควายขนของ" บ้านหมอเฒ่า ต.ช่องสะเดา อ.เมือง จ.กาญจนบุรี
วิถีคนเกาะยาว ต.เกาะยาวน้อย อ.เกาะยาว จ.พังงา
วิถีคนเก็บลูกชก ต.บางเตย อ.เมือง จ.พังงา
วิถีคนหากั้ง บ้านบากันเคย ต.ตันหยงโป อ.เมือง จ.สตูล
วิถีรวมใจ บ้านวังใหม่ ต.วังท่าช้าง อ.กบินทร์บุรี จ.ปราจีนบุรี
วิถี "สวนดั้งเดิม" คลองบางประทุน เขตจอมทอง กทม.
วิถีคนเก็บเมล็ดพันธุ์ ต.ห้วยเขย่ง อ.ทองผาภูมิ จ.กาญจนบุรี
วิถีหน้าฝนคนหันคา อ.หันคา จ.ชัยนาท
วิถีคนกุยบุรี อ.กุยบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ์
วิถีคนเปียงก่อ อ.เฉลิมพระเกียรติ จ.น่าน
วิถีคนและดอกไม้ บ้านห้วยสำราญ ต.หนองไฮ อ.เมือง จ.อุดรธานี
วิถีหมู่บ้านผ้าไหม บ้านดอนมะเกลือ ต.หนองคู อ.บ้านแท่น จ.ชัยภูมิ
วิถีคน วิถีป่า
วิถีคนเลี้ยงวัว - ควาย
วิถีคนกับสายน้ำ
วิถีคนหนองกลับ ต.หนองกลับ อ.สวรรคโลก จ.สุโขทัย
วิถีคนภูเก็ตบ้านไม้ขาว อ.ถลาง จ.ภูเก็ต
วิถีคนกะบกเตี้ย อ.เนินขาม จ.ชัยนาท
วิถีฤๅษีบ้านมอตะหลั่ว ต.แม่จัน อ.อุ้มผาง จ.ตาก
วิถีคนกลางป่า ต.แม่จัน อ.อุ้มผาง จ.ตาก
ซีรีส์วิถีคน
วิถีบัวบึงบอระเพ็ด ต.ทับกฤช อ.ชุมแสง จ.นครสวรรค์
วิถีที่เปลี่ยนไปของโอรังอัสลี บ้านในหลง ต.แม่หวาด อ.ธารโต จ.ยะลา
วิถีคนเกาะหมาก ต.เกาะหมาก อ.ปากพะยูน จ.พัทลุง
วิถีเรือรับจ้างคลองปากน้ำ ต.ปากน้ำ อ.เมือง จ.ชุมพร
วิถีเขื่อนแก่งกระจาน ต.แก่งกระจาน อ.แก่งกระจาน จ.เพชรบุรี
วิถีใบไม้ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
วิถีคนตีผึ้งป่า ต.สันป่ายาง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
วิถีคนบ้านเอียก ต.สันป่ายาง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
วิถีเกษตรแบ่งปัน "เป็ดไล่ทุ่ง" ต.ลาดหลุมแก้ว อ.ลาดหลุมแก้ว จ.ปทุมธานี
วิถีรถถีบ (จักรยาน) บ้านโคก อ.อู่ทอง จ.สุพรรณบุรี
วิถี "ควายขนของ" บ้านหมอเฒ่า ต.ช่องสะเดา อ.เมือง จ.กาญจนบุรี
วิถีคนเกาะยาว ต.เกาะยาวน้อย อ.เกาะยาว จ.พังงา
วิถีคนเก็บลูกชก ต.บางเตย อ.เมือง จ.พังงา
วิถีคนหากั้ง บ้านบากันเคย ต.ตันหยงโป อ.เมือง จ.สตูล
วิถีรวมใจ บ้านวังใหม่ ต.วังท่าช้าง อ.กบินทร์บุรี จ.ปราจีนบุรี
วิถี "สวนดั้งเดิม" คลองบางประทุน เขตจอมทอง กทม.
วิถีคนเก็บเมล็ดพันธุ์ ต.ห้วยเขย่ง อ.ทองผาภูมิ จ.กาญจนบุรี
วิถีหน้าฝนคนหันคา อ.หันคา จ.ชัยนาท
วิถีคนกุยบุรี อ.กุยบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ์
วิถีคนเปียงก่อ อ.เฉลิมพระเกียรติ จ.น่าน
วิถีคนและดอกไม้ บ้านห้วยสำราญ ต.หนองไฮ อ.เมือง จ.อุดรธานี
วิถีหมู่บ้านผ้าไหม บ้านดอนมะเกลือ ต.หนองคู อ.บ้านแท่น จ.ชัยภูมิ
วิถีคน วิถีป่า
วิถีคนเลี้ยงวัว - ควาย
วิถีคนกับสายน้ำ
วิถีคนหนองกลับ ต.หนองกลับ อ.สวรรคโลก จ.สุโขทัย
วิถีคนภูเก็ตบ้านไม้ขาว อ.ถลาง จ.ภูเก็ต
วิถีคนกะบกเตี้ย อ.เนินขาม จ.ชัยนาท
วิถีฤๅษีบ้านมอตะหลั่ว ต.แม่จัน อ.อุ้มผาง จ.ตาก
วิถีคนกลางป่า ต.แม่จัน อ.อุ้มผาง จ.ตาก