"ถ้าเกิดว่าไม่มีเมล็ดพันธุ์ ก็ไม่มีพืชพันธุ์" นี่คือคำพูดที่แสดงถึงความสำคัญของเมล็ดพันธุ์ ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นในการพึ่งตนเองของเกษตรกร หลายคนอาจยังไม่รู้ว่ามีคนกลุ่มหนึ่งที่ทุ่มเทให้กับการเก็บรวบรวม อนุรักษ์ และแบ่งปันเมล็ดพันธุ์ พวกเขาคือ "นักเก็บเมล็ดพันธุ์" ที่พยายามรักษาความหลากหลายทางชีวภาพของพืชพันธุ์ไว้ เพื่อความมั่นคงทางอาหารในอนาคต แม้ในวันที่โลกประสบกับภัยพิบัติ
พี่กอล์ฟ เกษตรกรนักเก็บเมล็ดพันธุ์ ที่ทำงานเก็บสะสมเมล็ดพันธุ์มาเป็นเวลากว่า 10 ปี เล่าว่า "เราเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้เวลาเกิดภัยพิบัติต่าง ๆ" บนพื้นที่เพียง 3 งานกว่า พี่กอล์ฟสามารถปลูกพืชแบบผสมผสาน เลี้ยงไก่ และจัดการให้กลายเป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับผู้สนใจการเกษตรแบบพึ่งพาตนเอง
ปัจจุบันพี่กอล์ฟเก็บสะสมเมล็ดพันธุ์ไว้ประมาณ 50 - 60 สายพันธุ์ ทั้งผักสลัดหลากหลายชนิด ผักพื้นบ้าน และพืชอื่นๆ อีกมากมาย เช่น ชีหอมป้อม (ชีไทย) แตงไทย มะเขือเทศสีส้ม พริกกะเหรี่ยง ถั่วแปบ และข้าวโพดข้าวเหนียว
พี่กอล์ฟกล่าวถึงคลังเก็บเมล็ดพันธุ์ของประเทศนอร์เวย์ ซึ่งเป็นสถานที่รวบรวมเมล็ดพันธุ์จากทั่วโลก เก็บไว้ในพื้นที่ห่างไกลที่มีอากาศเย็น ใต้น้ำแข็ง เสมือนการแช่แข็งเมล็ดพันธุ์ไว้ เพื่อให้แม้เมื่อเกิดพายุหรือภัยพิบัติรุนแรง ก็ไม่สามารถทำลายเมล็ดพันธุ์เหล่านี้ได้
"สังเกตว่ามันลดลงทุกปี ผักที่เราเคยกินมันเริ่มหายไปจากตลาด มันจะมีแต่ผักซ้ำ ๆ" พี่กอล์ฟสังเกตเห็นว่าความหลากหลายของพันธุ์พืชในตลาดลดลงเรื่อย ๆ จึงต้องการเป็นส่วนหนึ่งในการอนุรักษ์พันธุ์ดั้งเดิมไว้
ในอดีต เกษตรกรเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ใช้เอง ไม่ต้องซื้อ แต่ปัจจุบัน 80 - 90% ของเกษตรกรหันไปซื้อเมล็ดพันธุ์ เนื่องจากเข้าถึงตลาดได้ง่าย ทำให้ขาดการพึ่งพาตนเอง
"ข้อดีของการเก็บเมล็ดพันธุ์หนึ่งก็คือลดต้นทุนการผลิต" พี่กอล์ฟอธิบายว่า การเก็บเมล็ดพันธุ์จากสลัดเพียงไม่กี่ต้น สามารถใช้ปลูกได้ตลอดทั้งปี โดยไม่ต้องซื้อเมล็ดพันธุ์
นอกจากขายผลผลิตเป็นผักสดแล้ว พี่กอล์ฟยังสามารถเพิ่มรายได้จากการขายเมล็ดพันธุ์และต้นกล้า
เมล็ดพันธุ์บางชนิดมีมูลค่าสูงมาก เช่น เมล็ดพันธุ์สลัด 1 กิโลกรัม อาจขายได้ถึง 30,000 บาท
"เราได้ช่วยเหลือกันในเครือข่าย สมมติว่ามีการเกิดภัยพิบัติ ช่วงนี้มันยิ่งมีภัยพิบัติเยอะ ไม่ว่าจะเป็นน้ำท่วม ไฟไหม้ อะไรแบบนี้ เราก็สามารถที่จะส่งไปช่วยกัน" พี่กอล์ฟกล่าวถึงการช่วยเหลือแบ่งปันเมล็ดพันธุ์ในเครือข่ายเกษตรกร
พี่กอล์ฟเล่าว่าแม้จะมาจากครอบครัวเกษตรกรชาวนา แต่พ่อแม่มองว่าอาชีพเกษตรกรลำบาก จึงส่งให้เรียนหนังสือสูงๆ ที่มหาวิทยาลัยขอนแก่น คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ สาขาพัฒนาชุมชน ที่นั่นเอง พี่กอล์ฟได้พบกับพี่มัล (สามีในปัจจุบัน) ระหว่างการออกค่ายอาสาพัฒนา
หลังจากแต่งงานและมีลูกสาว (น้องมาตา) พี่กอล์ฟพบว่าลูกสาวมีสุขภาพไม่ค่อยแข็งแรง จึงเริ่มปลูกผักปลอดสารเคมีเพื่อให้ลูกได้รับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ ประกอบกับพี่กอล์ฟทำงานส่งเสริมเกษตรอินทรีย์ จึงนำความรู้มาปรับใช้ในการทำสวนของตัวเอง
ติดตามชมรายการมหาอำนาจบ้านนา วันอาทิตย์ที่ 6 เมษายน 2568 เวลา 16.05 - 16.30 น. ทางไทยพีบีเอส หรือรับชมทีวีออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/Live
มหาอำนาจบ้านนา
เกษตรในบ้าน 150 ตารางวา สร้างรายได้
สวนเกษตรเมืองนนท์ สร้างสุขให้ทุกคนในบ้าน
ข้าวญี่ปุ่น ณ แดนอีสาน
บ้านกระถิน หัวใจอินทรีย์
หอยขมกับชีวิตที่ไม่ขม
ฝรั่งหัวใจเกษตร วิถีเกษตรฟื้นฟู
กระเฉดชะลูดน้ำ ผักทำเงินกระฉูด
สูตรลับฉบับบ้านนา : ขั้นตอนการปลูกพริกพราน
พริกพราน พืชกลิ่นหอมเผ็ดซ่าชาลิ้น
โมโรเฮยะ ผักราชาแห่งวิตามิน
ไผ่ระยองของดีเมืองแกลง
"มะขามแดง" สมุนไพรดี ที่อยากให้โลกรู้จัก
ไก่ต๊อกอุบลฯ ไข่ดก ราคาดี
ปลากะพงเกรดซาชิมิ ยกระดับปลาไทย
พี่เจ้ย จน เครียด ทำเกษตร
ปลาซิวควาย ปลาซิวใหญ่หายาก รสชาติที่คิดถึง
กล้วยหอมคาเวนดิช พิชิตเงินล้าน
มะพร้าวกะทิทั้งต้น มิติใหม่ที่สร้างรายได้
กาแฟโรบัสตา อร่อยเข้ม เติมเต็มรัก
ปลาชะโอนระบบปิด หนึ่งเดียวในหนองคาย
สูตรลับฉบับบ้านนา : สูตรปุ๋ยหมักกลับกอง 2 หนุ่ม
มหัศจรรย์สมุนไพรไทย ปลูกไว้เป็นยา
พืชแปลกสุดแหวก คนไทยก็ปลูกได้
เมลอนสีทอง เปลี่ยนชีวิตหนุ่มวิศวะ
แมงมันของดี 1 ปีมีครั้งเดียว
ส้มสายน้ำผึ้งปลอดสาร เปรี้ยวหวานฉ่ำ ทำเพื่อพ่อ
ฟักแม้ว กินแล้วดีคิดถึงบ้าน
เกษตรไฮเทค ง่าย สบายด้วยปลายนิ้ว
ปูขาวอินทรีย์ ปูทะเลหายากราคาสูง
ทุเรียนน้ำปากพนัง ของดีที่โลกต้องรู้
นักเก็บเมล็ดพันธุ์ ถึงวันสิ้นโลกก็ยังปลูกได้
ของฝากจากบ้านนอก
ผักในรั้วบ้าน 2 งาน ขายได้ไม่มีวันหยุด
พุทราน้ำอ้อย กรอบอร่อย หวานฉ่ำจับใจ
มหาอำนาจบ้านนา
เกษตรในบ้าน 150 ตารางวา สร้างรายได้
สวนเกษตรเมืองนนท์ สร้างสุขให้ทุกคนในบ้าน
ข้าวญี่ปุ่น ณ แดนอีสาน
บ้านกระถิน หัวใจอินทรีย์
หอยขมกับชีวิตที่ไม่ขม
ฝรั่งหัวใจเกษตร วิถีเกษตรฟื้นฟู
กระเฉดชะลูดน้ำ ผักทำเงินกระฉูด
สูตรลับฉบับบ้านนา : ขั้นตอนการปลูกพริกพราน
พริกพราน พืชกลิ่นหอมเผ็ดซ่าชาลิ้น
โมโรเฮยะ ผักราชาแห่งวิตามิน
ไผ่ระยองของดีเมืองแกลง
"มะขามแดง" สมุนไพรดี ที่อยากให้โลกรู้จัก
ไก่ต๊อกอุบลฯ ไข่ดก ราคาดี
ปลากะพงเกรดซาชิมิ ยกระดับปลาไทย
พี่เจ้ย จน เครียด ทำเกษตร
ปลาซิวควาย ปลาซิวใหญ่หายาก รสชาติที่คิดถึง
กล้วยหอมคาเวนดิช พิชิตเงินล้าน
มะพร้าวกะทิทั้งต้น มิติใหม่ที่สร้างรายได้
กาแฟโรบัสตา อร่อยเข้ม เติมเต็มรัก
ปลาชะโอนระบบปิด หนึ่งเดียวในหนองคาย
สูตรลับฉบับบ้านนา : สูตรปุ๋ยหมักกลับกอง 2 หนุ่ม
มหัศจรรย์สมุนไพรไทย ปลูกไว้เป็นยา
พืชแปลกสุดแหวก คนไทยก็ปลูกได้
เมลอนสีทอง เปลี่ยนชีวิตหนุ่มวิศวะ
แมงมันของดี 1 ปีมีครั้งเดียว
ส้มสายน้ำผึ้งปลอดสาร เปรี้ยวหวานฉ่ำ ทำเพื่อพ่อ
ฟักแม้ว กินแล้วดีคิดถึงบ้าน
เกษตรไฮเทค ง่าย สบายด้วยปลายนิ้ว
ปูขาวอินทรีย์ ปูทะเลหายากราคาสูง
ทุเรียนน้ำปากพนัง ของดีที่โลกต้องรู้
นักเก็บเมล็ดพันธุ์ ถึงวันสิ้นโลกก็ยังปลูกได้
ของฝากจากบ้านนอก
ผักในรั้วบ้าน 2 งาน ขายได้ไม่มีวันหยุด
พุทราน้ำอ้อย กรอบอร่อย หวานฉ่ำจับใจ