เห็ดแครงอินทรีย์ แพลนต์เบสที่โลกต้องการ
รู้จักเห็ดแครง เห็ดท้องถิ่นของคนใต้
เห็ดแครงเป็นเห็ดท้องถิ่นของภาคใต้ที่มีมานานแล้ว ตั้งแต่สมัยที่พวกเราไม่เกิดดู เห็ดแครงมีชื่อเรียกที่หลากหลายตามแต่ละภูมิภาค ถ้าภาคกลางเขาจะเรียก "ตีนตุ๊กแก" ทางภาคอีสานเรียก "เห็ดตามอด" แต่ทางใต้เราเรียก "เห็ดแครง" เพราะตามสัญลักษณ์หอยแครง
การเติบโตตามธรรมชาติ
เห็ดแครงในธรรมชาติจะเติบโตบนขอนไม้ที่ตายแล้วและโดนฝนหนัก ด้วยเส้นศูนย์สูตรหรืออุณหภูมิทางภาคใต้ที่ร้อนชื้น เห็ดแครงจึงเกิดมากในภาคใต้ แต่เห็ดแครงไม่ได้เกิดทุกวัน แม้แต่ในธรรมชาติก็ไม่มี ปีหนึ่งจะมีแค่ครั้งเดียวเท่านั้น ช่วงต้นฤดูฝนในถิ่นที่มีไม้ล้ม ทำให้การหาเห็ดแครงในธรรมชาตินั้นยากมาก
คุณค่าทางโภชนาการของเห็ดแครง
โปรตีนสูงทดแทนเนื้อสัตว์ได้
เห็ดแครงมีโปรตีนสูงประมาณ 24% ซึ่งสามารถทดแทนเนื้อสัตว์ได้ มีเส้นใยอาหารสูงมาก จึงมีเทกเจอร์ของการเคี้ยวได้เนื้อสัมผัสที่สู้ฟัน สามารถไปทำอาหารแทนเนื้อสัตว์ได้เยอะ
ประโยชน์ต่อระบบย่อยอาหาร
สิ่งที่แตกต่างจากเห็ดตัวอื่นคือไฟเบอร์ หรือเรียกอีกอย่างว่าเป็นพรีไบโอติกในลำไส้ เมื่อเรามีโปรไบโอติก การกินเห็ดแครงจะเป็นพรีไบโอติก คืออาหารลำไส้ที่ดี ช่วยให้ขับถ่ายดี ขับถ่ายง่าย และลดการเกิดมะเร็งลำไส้ด้วย
คุณสมบัติเป็นยา
เห็ดแครงมีฤทธิ์เป็นยา จะมีรสขมนิดหน่อย ซึ่งภาษาใต้เขาเรียกว่า "หลอมหลอม"
เทคนิคการเพาะเลี้ยงเห็ดแครงอินทรีย์
สูตรหมักเห็ดแครงร้อยล้าน
การเตรียมส่วนประกอบที่สำคัญในก้อนเห็ดแครงเริ่มจากขี้เลื่อย โดยใช้สูตรพิเศษที่เรียกว่า "หมักเห็ดแครงร้อยล้าน" ซึ่งประกอบด้วย:
- หัวเชื้อที่หมักมาจากข้าวโพดและอาหารสัตว์
- อีเอ็มและกากน้ำตาล
- โคนเห็ดที่ตัดจากฟาร์ม
สัดส่วนคือหนึ่งลิตรผสมน้ำร้อยลิตร สามารถหมักขี้เลื่อยได้ประมาณสามถึงสี่ร้อยกิโลกรัม
ส่วนประกอบการทำก้อนเห็ด
นอกจากขี้เลื่อยที่หมักแล้ว ยังต้องใช้:
- ดีเกลือ - ทำให้เส้นใยเห็ดรวมตัวได้เร็วและออกดอกเร็ว
- รำ - เห็ดแครงใช้รำถึง 50% ของน้ำหนักขี้เลื่อย (เทียบกับเห็ดนางฟ้าที่ใช้แค่ 6%)
เคล็ดลับการปลูก "รูมีแครง แครงมีรู"
หลังจากบรรจุขี้เลื่อยลงถุงแล้ว จะใช้ลิ่มทิ่มทำรูในก้อน เมื่อใส่หัวเชื้อ เชื้อจะเดินสามร้อยหกสิบองศาจากก้นก้อน ใช้เวลาประมาณ 12-15 วัน ก็กรีดก้อนได้
กระบวนการนึ่งฆ่าเชื้อ
ใช้เตาที่เรียกว่า "สตรีมเมอร์" สามารถนึ่งก้อนเห็ดแครงได้ถึง 4,000 ก้อนต่อรอบ ใช้เวลานึ่งตั้งแต่แปดโมงเช้าถึงสองทุ่ม รวม 12 ชั่วโมง เพื่อฆ่าเชื้อราที่เป็นคู่แข่ง
การผลิตและผลตอบแทน
ความเร็วในการเจริญเติบโต
เมื่อกรีดก้อนเสร็จ นับพรุ่งนี้เป็นวันที่ 1 วันที่ 6 สามารถตัดได้แล้ว ถือว่าเร็วมาก
ปัจจัยสำคัญในการเจริญเติบโต
- ความชื้น - ติดระบบสเปรย์น้ำชั่วโมงละครั้ง ครั้งละหนึ่งนาทีเป็นฝอยละออง
- อุณหภูมิ - ตั้งแต่ 25-35 องศาเซลเซียส
- ออกซิเจน - มีผลต่อการเกิดดอกเห็ดที่สมบูรณ์
ผลผลิตและราคา
เดือนหนึ่งเปิดดอกได้ 4 ครั้ง หากเปิดดอก 1,000 ก้อนต่อรอบ จะได้เห็ดสด 500 กิโลกรัมต่อรอบ แต่เกษตรกรรายนี้ไม่เคยขายเห็ดสดมาสิบกว่าปี เพราะเลือกทำเห็ดแห้งแทน
เปรียบเทียบราคา:
- เห็ดสด: 150 บาทต่อกิโลกรัม
- เห็ดแห้ง: 2,000 บาทต่อกิโลกรัม (ใช้เห็ดสด 4-5 กิโลกรัมต่อ 1 กิโลกรัมเห็ดแห้ง)
การแปรรูปและอนุรักษ์
การทำเห็ดแห้ง
เห็ดสดเก็บไว้ได้ไม่เกิน 3 วัน เพราะโปรตีนสูงทำให้ย่อยเอนไซม์เร็ว จึงต้องตัดปัญหาโดยไม่ขายเห็ดสด
กระบวนการอบแห้งใช้อุณหภูมิ 50-60 องศาเซลเซียส ใช้เวลาประมาณ 2 วัน เมื่อแห้งดีแล้ว เก็บได้ 18 เดือน
การปรุงอาหาร
เห็ดแครงแห้งจะมีกลิ่นทะเล คล้ายหอยลายอบแห้งหรือปลาหมึกอบแห้ง ก่อนปรุงต้องแช่น้ำ:
- ชอบแข็ง/กรุบ: 5 นาทีพอ
- ชอบนิ่ม: 10 นาทีพอ
เมื่อแช่แล้วจะฟูขยายตัวประมาณ 3 เท่า
เมนูอาหารจากเห็ดแครง
อุบเห็ดแครง - เมนูต้นตำรับ
เมนูโบราณของภาคใต้ ใส่เห็ดแครงสด มะพร้าว ข้าวโพด ไข่ คลุกเคล้าให้เข้ากัน แล้วนำไปอบครึ่งชั่วโมง จะได้รสหวานมันเค็มจากมะพร้าวและข้าวโพด สัมผัสกรุบกรุบจากเห็ดแครง โดยไม่ต้องใช้เนื้อสัตว์
แกงคั่วเห็ดแครง
เมนูท้องถิ่นภาคใต้ที่ขาดไม่ได้ ใช้เห็ดแครงอบแห้งเพราะได้เทคเจอร์ที่เหมาะสม ใช้ปลาโอย่างที่เนื้อแน่น น้ำแกงจะซึมเข้าไปในเนื้อเห็ดแครง เคี้ยวหนึบหนึบกรึบกรึบ
เมนูสากล
นอกจากอาหารไทยแล้ว ยังสามารถทำเป็นแซนด์วิช เบอร์เกอร์ แกงเขียวหวาน แกงคั่วกลิ้ง และอาหารอื่นๆ อีกมากมาย
ความสำเร็จและการยอมรับ
การเอาชนะอคติ
ในช่วงแรกที่เริ่มขาย ต้องเผชิญกับความคิดของผู้บริโภคที่บอกว่า "เห็ดเพาะไม่อร่อย" แต่ด้วยความมุ่งมั่นและการพัฒนาคุณภาพอย่างต่อเนื่อง ในที่สุดก็สามารถเปลี่ยนความคิดของผู้คนได้
การตลาดที่ถูกต้อง
เดินทางไปขายที่งานต่างๆ ในกรุงเทพฯ โดยนำเสนอเห็ดแครงในรูปแบบยำ ทำให้ตลาดรู้จักรสชาติที่แท้จริงของเห็ดแครง
จุดเปลี่ยนจากน้ำท่วม
เหตุการณ์น้ำท่วมใหญ่ปี 2554 กลายเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญ เมื่อต้องอพยพไปอยู่บนสะพาน ได้นำเห็ดที่ตัดมาตากแห้งบนกระโปรงรถ ผู้คนที่เห็นจึงสนใจและมาซื้อเห็ดแห้ง ทำให้เปลี่ยนจากขายเห็ดสดมาเป็นเห็ดแห้ง
การยอมรับระดับชาติ
กรมส่งเสริมการเกษตรได้คัดเลือกเห็ดแครงให้เป็นตัวแทนเห็ดของประเทศไทย เป็นพืชของประเทศไทยไปนำเสนอที่งานพืชสวนโลกที่เนเธอร์แลนด์ ปี 2567 ในนามของโปรตีนแพลนต์เบส
อนาคตของเห็ดแครงไทย
ความฝันของเกษตรกรคือการทำเห็ดแครงส่งออก เหมือนที่ประเทศอื่นทำเห็ดหอมส่งมาประเทศไทย ด้วยคุณภาพและมาตรฐานการผลิตที่ได้รับการรับรองออร์แกนิก เห็ดแครงไทยมีศักยภาพที่จะเป็นแพลนต์เบสโปรตีนที่โลกต้องการ
เห็ดแครงไม่เพียงแต่เป็นอาหารที่อร่อยและมีประโยชน์ต่อสุขภาพ แต่ยังเป็นทางเลือกที่ยั่งยืนสำหรับโลกที่กำลังมองหาแหล่งโปรตีนทางเลือกจากพืช การเพาะปลูกที่ใช้ทรัพยากรน้อย ให้ผลผลิตมาก และมีคุณค่าทางโภชนาการสูง ทำให้เห็ดแครงเป็นหนึ่งในคำตอบสำหรับความมั่นคงทางอาหารของอนาคต
ติดตามชมรายการมหาอำนาจบ้านนา วันอาทิตย์ที่ 15 มิถุนายน 2568 เวลา 16.05 - 16.30 น. ทางไทยพีบีเอส หรือรับชมทีวีออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/Live
แท็กที่เกี่ยวข้อง:
มหาอำนาจบ้านนา
นักเก็บเมล็ดพันธุ์ ถึงวันสิ้นโลกก็ยังปลูกได้
6 เม.ย. 68
ของฝากจากบ้านนอก
13 เม.ย. 68
ผักในรั้วบ้าน 2 งาน ขายได้ไม่มีวันหยุด
20 เม.ย. 68
พุทราน้ำอ้อย กรอบอร่อย หวานฉ่ำจับใจ
27 เม.ย. 68
มะละกอเรดเลดี้ สาวน้อยแก้มแดงหอมอร่อย
4 พ.ค. 68
เห็ดหูหนูดำ นำชุมชนสู่ความยั่งยืน
11 พ.ค. 68
ใบเหลียง ราชินีผักพื้นบ้านภาคใต้
18 พ.ค. 68
เกษตรสนุก ความสุขที่ปลูกได้
25 พ.ค. 68
กล้วยหอมทองเพชรบุรี มีดีตั้งเเต่รากจรดใบ
1 มิ.ย. 68
สับปะรดฉีกตา อร่อยจริงไม่จกตา
8 มิ.ย. 68
เห็ดแครงอินทรีย์ แพลนต์เบสที่โลกต้องการ
15 มิ.ย. 68
มหาอำนาจบ้านนา
นักเก็บเมล็ดพันธุ์ ถึงวันสิ้นโลกก็ยังปลูกได้
6 เม.ย. 68ของฝากจากบ้านนอก
13 เม.ย. 68ผักในรั้วบ้าน 2 งาน ขายได้ไม่มีวันหยุด
20 เม.ย. 68พุทราน้ำอ้อย กรอบอร่อย หวานฉ่ำจับใจ
27 เม.ย. 68มะละกอเรดเลดี้ สาวน้อยแก้มแดงหอมอร่อย
4 พ.ค. 68เห็ดหูหนูดำ นำชุมชนสู่ความยั่งยืน
11 พ.ค. 68ใบเหลียง ราชินีผักพื้นบ้านภาคใต้
18 พ.ค. 68เกษตรสนุก ความสุขที่ปลูกได้
25 พ.ค. 68กล้วยหอมทองเพชรบุรี มีดีตั้งเเต่รากจรดใบ
1 มิ.ย. 68สับปะรดฉีกตา อร่อยจริงไม่จกตา
8 มิ.ย. 68เห็ดแครงอินทรีย์ แพลนต์เบสที่โลกต้องการ
15 มิ.ย. 68
